Krant / Boekrecensie
Zwelgen in technostalgie
DOEDOEDOEDOEDOE-piep-piep-piep-kgggggggggggg-ploing-ploing! Vrijwel iedereen boven de dertig herkent het geluid van de inbelmodem. Daarmee ging je in de jaren negentig internet op – om te ‘surfen in cyberspace’, zoals toen gezegd werd.
Met een downloadsnelheid van 56 kb/s duurde het eindeloos voor alle plaatjes van een website op het scherm verschenen (tegenwoordig is 100.000 kb/s gebruikelijk). En intussen drentelden huisgenoten nerveus om je heen, want je betaalde per minuut en bovendien hield je de telefoonlijn bezet.
De inbelmodem is een van de vele retrofuturistische gadgets die worden besproken in het boek Wonderjaren. Hoe technologie in de jaren tachtig en negentig ons dagelijks leven veranderde van journalisten Pam van der Veen en Albert Wiglema. Andere voorbeelden: ICQ, MSN, Donkey Kong, Napster, de buzzer, de walkman, computers waarvan alleen het beeldscherm al het halve bureau in beslag neemt en de cheat- sheet met WP-commando’s naast het toetsenbord.
Het boek biedt veel kleine, toegankelijke technologiegeschiedenislesjes. Zoals over de telefoon. Begin jaren tachtig was de grijze T65 met draaischijf de standaard. Daarna kwamen er druktoetsen en draadloze varianten in huis en eind jaren negentig de eerste mobieltjes, zoals de klassieke Nokia 3210 (ook wel bekend als ‘de baksteen’).
Ook alweer bijna vergeten technologische vindingen komen langs, zoals de autotelefoon voor snelle zakenmannen in de jaren tachtig (de zendontvangers werden achterin de wagen geïnstalleerd) en de ‘Kermit’, een mobiele telefoon waarmee je alleen kon bellen (niet gebeld worden) binnen een straal van 150 meter rond zogeheten ‘Greenpoints’.
Maar technologische gadgets zijn meer dan alleen spullen: ze bepalen in grote mate hoe ons dagelijks leven eruitziet. Het boek staat vol rake observaties die herinneringen aan een vergeten tijdperk opwekken. Zoals over Tipp-Ex: „van die witte, stinkende tijdrovende correctievloeistof, uit zo’n hard plastic flesje met een dop die je er bijna niet af kunt draaien omdat hij door eerder gemorste vloeistof is vastgeplakt.”
Persoonlijke anekdotes katapulteren je terug naar de tijd dat je klaarzat om liedjes van de radio met de cassettespeler op te nemen, en je bij het terugluisteren altijd de DJ door de laatste tonen hoorde spreken. Dat er geruzied werd in studentenhuizen over wie de resttikken moest betalen. Dat je folders liep met je diskman – heel voorzichtig, want hij kon niet tegen schokken. Dat je uren in de videotheek kon dralen om een film uit te zoeken voor de zaterdagavond.
Nostalgie sells, weten ze in de uitgeverswereld. Wonderjaren is de opvolger van de bestseller Gouden jaren, over hoe ons dagelijks leven is veranderd sinds de wederopbouw. Waar twee generaties eerder de wasmachine, koelkast en douche voor een ingrijpende verandering van de levensstandaard zorgden, kunnen we ons nu niet meer voorstellen om zonder internet een werkstuk te schrijven of te moeten zoeken naar een telefooncel om door te geven dat het wat later wordt.
Zo’n trip back to the future laat zien hoe snel onze levensstandaard verandert. Tegelijkertijd relativeert het onze huidige verering van technologie. Nieuwe foefjes waar we opgewonden van raken, klinken ons straks misschien net zo vreemd in de oren als de inbelmodem.
Boek
Wonderjaren. Hoe technologie in de jaren tachtig en negentig ons dagelijks leven veranderde. Pam van der Veen & Albert Wiglema. AmboAnthos, 280 blz., €20,-
●●●●●